هوشمندسازی مدارس : اهمیت نرم افزار بیشتر است یا سخت افزار؟

    هوشمندسازی مدارس یکی از مفاهیمی است که خصوصا در سالیان اخیر استفاده ابزاری بسیار زیادی از آن شد و بیش از آنکه در جهت نیل به اهداف عالی آموزشی قرار گیرد، در راستای کسب سودهای سرشار توسط بسیاری شرکت های مافیایی ورود تجهیزات سخت افزاری (از قبیل بورد هوشمند و ویدئو پراژکتور) به کار گرفته شد. در اولین بخش از این مقاله دو قسمتی ضمن بررسی نتایج یک تحقیق میدانی، سعی در آسیب شناسی فرایند هوشمندسازی مدارس و بیان پاره ای از دلایل شکست آن در کشور خواهیم داشت.

قسمت اول: نتایج تحقیق میدانی همکلاسی پیرامون هوشمندسازی مدارس

    با مطرح کردن بحث هوشمندسازی مدارس، نخستین موردی که در ذهن بسیاری از مدیران مدارس نقش می بندد، خرید تجهیزات اغلب گران قیمت و کمتر کاربردی برای تک تک کلاس های درس مدرسه است که هزینه ی چند ده تا چند صد میلیونی (بسته به تعداد کلاس های مدرسه) به مدرسه تحمیل می کند، بی آنکه در اکثر موارد استفاده درست و مناسبی از آن ها به عمل آید. آمار و ارقام واقعی نیز به خوبی بیانگر صحت این ادعا می باشند. در بررسی میدانی که توسط تیم همکلاسی در سال 95 و در آستانه آغاز سال تحصیلی 95-96 انجام شده، از حدود 200 مدرسه ای که در تحقیق حضور داشته اند و هزینه ای بین 30 تا 400 میلیون تومان برای خرید تجهیزات سخت افزاری هوشمندسازی برای مدرسه متحمل شده اند، تنها 73 مدرسه (چیزی کمتر از 40 درصد) اذعان نمودند که از هزینه ی انجام شده رضایت کافی دارند. از این بین تنها 44 مدرسه به صورت کامل در کلاس های درس خود از تمامی تجهیزات استفاده نمودند و از این تعداد معلمین تنها 25 مدرسه از کار با این تجهیزات ابزار رضایت نموده و فکر میکردند که این تجهیزات در ارتقای سطح آموزش تأثیر محسوس داشته است.

    اما در مقابل 29 مدرسه از تجهیزات خریداری شده استفاده حداقلی داشته اند و 19 مدرسه به طور کلی هزینه ی انجام شده را اشتباه استراتژیک قلمداد کرده اند. همچنین 80 مدرسه عنوان کرده اند که به تجهیزات خریداری شده به چشم کالای سرمایه ای نگاه میکنند. 152 مدرسه نیز عنوان کرده اند که این تجهیزات برای آن ها جنبه ی تبلیغاتی دارد که برای ترغیب اولیا به ثبت نام و بعضا دریافت هزینه های اضافی از آن ها استفاده می شود، به طوری که 52 مدرسه به طور مستقیم بابت وجود این تجهیزات به اصطلاح هوشمندسازی مدارس از دانش آموزان خود هزینه ی بیشتری در هنگام ثبت نام دریافت کرده اند.

    نکته تأسف آور آنکه 91 درصد مدارس تحت مطالعه، کمتر از 5% هزینه ی سخت افزار، برای هوشمندسازی و تجهیز نرم افزاری مدرسه خود هزینه کرده اند که نشانگر دید فاجعه آمیز مدیران و مسئولان فناوری مدارس نسبت به نقش و اهمیت مقوله ی مهم و کلیدی نرم افزار در ارتقای سطح علمی، اموزشی و هوشمندسازی مدارس است. البته 40 درصد این مدارس در عین حال برای خرید محتوای آموزشی نرم افزاری هزینه هایی هرچند جزئی داشته اند که تمام آن هزینه ها نیز به صورت مستقیم از دانش آموزان دریافت گردیده و در بسیاری موارد مدرسه نیز به عنوان ذینفع از آن منتفع شده است. 8% مدارس نیز اقرار کرده اند که به روش های مختلف غیرقانونی (بدون پرداخت هزینه نرم افزار به تولید کننده آن و یا تکثیر غیرمجاز) از نرم افزارهای گوناگون مدیریتی و کمک آموزشی استفاده می کنند.

    آمار فوق به خوبی بیانگر وخامت وضعیت فرهنگی به کارگیری نرم افزار و حتی سخت افزار در فرایند هوشمندسازی مدارس در کشور می باشد. در قسمت دوم این مقاله به ارائه راهکارهای حل این معضل خواهیم پرداخت.